گیل فان |مقاله | تحقیق| کتاب

کشور افغانستان

افغان، افغاني يا افغانستاني تـاریخ فــراموش

نمیکنـد. افغان نام قومي است كه زبان شان پشتو بوده، افغانان را در هند «پاتان» و در آثار ‏دهه‌هاي اخير افغانستان و ديگر جاها «پشتون» مي نامند. تا پيش از ذكري كه ابوريحان ‏بيروني در «تحقيق ماللهند» از آنان نكرده بود. تنها در يكي دو اثر هندي از اين ‏قوم “كوه نشين” ياد شده بود و آن هم بدين سبب كه هنديان با افغانهاي قديم پيوند‌هاي ‏مذهبي و سياسي داشته اند. اما قديمترين نوشته به اين زبان، در كتاب چند زبانه ي ‏‏«خيرالبيان» ديده مي شود كه تنها پانصد سال از تاليف آن مي گذرد. نام افغان و افغانستان، از دو قرن پيش به سهو به مجموعه يي از سرزمينهاي خاوري ‏فلات داده شد كه در اثر سستي و انحطاط صاحبان پيشين آن سامانها، يعني تيموريان ‏هند و صفويان ايران كم كم و گاه به دخالت انگليسي ها به زير سلطه­ي قبيله­هاي ‏پشتو زبان در آمد و چنان كه مي دانيم، آنان از نگاه فرهنگي بسي عقب مانده تر از ‏مردم كابلستان و تخارو بدخشان و سيستان و خراسان بودند.

 البته خطاي تعميم نام يك قوم يا خانواده ي حاكم بر كشوري بر تمامي آن كشور يا ‏ملت، چيز تازه­يي نيست، يونانيان و به پيروي از آنان اروپاييان ديگر، در عصر مادها ‏همه‌ي ايرانيان را «ماد»، درعصر هخامنشي و ساساني «پارسي» و درعهد اشكانيان ‏‏«پارت» ناميدند و عربها هم به تقليد از يوناني و رومي يا به سبب تماسهاي نزديكتري ‏كه با ساسانيان و ايالت پارس داشته اند، مردم ايران را فارسي و كشورشان را فارس مي ‏خواندند. ايرانيان نيز خود چنين خود نامگذاري هايي كرده اند: نام قوم هلني «ايوني» ‏را به تمام يونان دادند و نام «تازي» كه از دوره­ي ساساني به عربها اطلاق مي شود، از ‏نام قبيله­ي «طي» گرفته شده كه در همسايگي بي واسطه­ي ايرانيان مي‌زيستند. همه­ي نمونه هايي كه ذكر كردم، ناشي از سهل انگاري بيگانگان در نامگذاري اقوام و ‏كشورهاي ديگر است وتصور مي كنم دولتي كه حدود دو قرن پيش به نام افغانستان ‏بنياد گرفت. تنها كشوری درجهان باشد كه خود عامل عمدي چنين نامگذاري نادرستي نبوده است. ازدولت سخن رفت؛ زيرا دولت در چنگ قوم پشتون بود و اكثريت مردم ‏اين سرزمين نظر و دخالتي در افغانستان ناميدن آن سرزمين نداشتند. حال هرگونه ‏تغيير در اين نامگذاري نادرست, مربوط به خود آنان است. اما تنها چيز كه براي ايرانيان ‏مهم است اینست كه مردم اين سرزمين را «افغانستاني» بخوانيم و نه “افغان” كه منحصر به يك ‏قوم خاص است. مشابهش هم فراوان است: پاكستاني،لهستاني ومانندآن. حال كه صحبت به اين جا كشيد، بي مناسبت نمي دانم پيشينه­يي هم از خاستگاه و ‏زيستگاه اوليه قوم افغان – به معني امروزي «پشتون» – ذكر كنم. ‏ اگر از «تحقيق ماللهند» كه اختصاص به اهل علم داشت بگذريم، اين در آغاز عصر ‏غزنوي است كه نخستين بار نام قومي به نام «افغان» كه در كوههاي دور دست مي ‏زيسته، «كافر» بوده و به دست سبكتكين و فرزندش سلطان محمود و ديگر غزنويان به ‏مرور سركوب شده و اسلام آورده اند، به ميان آمده است. حال آنكه، امروزه غزنين ‏پايتخت غزنويان وزادگاه و پرورشگاه سنايي و عنصري و حسن غزنوي و هجويري و ‏برخي ديگر از نامداران ادب دري، در اختيار افغانان – به معني كلي مال افغان است. درباره­ي اينكه سرزمين افغانان واقعي محدود به شمال پاكستان كنوني و منطقه‌ي ‏بسيار كوچكي در افعانستان فعلي بوده است، منابع متعددي در اختيار ماست. حتا، ‏شادروان عبدالحي حبيبي دانشمند افغانستاني كه تا حد جعل منابع تاريخي در مورد ‏افغانان و زبان پشتو پيش رفت (نجيب مايل هروي، تاريخ و زبان در افغانستان، ص 90 ‏به بعد) مي نويسد كه در دوره‌ي مغول «كلمه افغانستان به سرزمين بين قندهار و غزني ‏تا درياي سند اطلاق مي شد» (حبيبي، تاريخ مختصر افغانستان، ج 2، ص 10). از ‏نوشتارهاي كهن كه در آنها به افغانها و مقر اصل‌ آنان، “يعني كوه سليمان” اشاره ‏كرده اند, میرساند که مردم و سرزمين قسمت اعظم افغانستان امروزه را از مردم غير ازپشتون دانسته اند، چند ‏نمونه ذكر مي كنم. ابوريحان بيروني در «تحقيق ماللهند» مي نويسد: «قلعه لاهور… به سه فرسنگ ‏از آن، ولايت راجاوري است … و اين است حد هند از شمال و بر كوههاي باختر آن, که ‏اصناف فرق افغان ساكنند تا برسد به حوالي زمين سند.» نويسنده ناشناخته­ي « حدود العالم من المشرق و المغرب» كه به سال 372 قمري ‏تاليف شده است درفصل «سخن اندرناحيت هندوستان وشهرهاي آن» مي نگارد: ‏‏«سول. هيست بركوه وبا نعمــــت واندراوافغان اند… راهيست بامخاطره وبيم.» – هندو شاه در «تاريخ فرشته» از سركوب افغانان چنين ياد مي كند: « چون نوبت ‏حكومت غزنين به آلبتكين رسيد، سبكتكين كه سپهسالار او بود، اكثر تاخت بر لمغان ‏و ملتان -امروزه در خــــــاك پاكستان- آورده افغانان از مقاومت عاجز شده جيپال راجه ‏پنجاب را از تسـلط سبكتكين پيغام دادند … ازآن تاريخ، افغانان به امارت رسيده ‏صاحب جاه گرديدند … سلطان محمود، به خـــــــلاف پدر قبايل افغانان را مقهور و مخذول ‏گردانيده سركشان ايشان را به قتل رسانيد و مطيعان را مـــلازم ركاب ساخته مانند ‏نوكران به خدمت گرفت.» ‏ – در قرن نهم هجري نويسنده­ي «مطلع السعدين و مجمع البحرين»، كابل و غزنين ‏و قــندهارا از افغانستان، يعني نشستگاه كوهستاني افغانان جدا دانسته مي نويسد: ‏‏«تمام ولايات كابل و غزنين و قندهار و افغانستان با اعمال هند و سند كه تعلق به ميرزا ‏قيدو داشت…» – درحالي كه عنصري ملك الشعراي محمود غزنوي او را «خســــــرو ايران»، «شاه ‏ايران»، «خسرو آزادگان (= ايرانيان )»، «سالار خراسان»، «شاه خراسان»، «خـــــــدايگان ‏خراسان»، «خــــــــدايگان عجم« «كدخداي كشورايران» مي خواند؛ گويندگان نام آور دربار ‏غزنوي از «افغان» نيزياد كرده اند و اين به معناي قومي خاص است كه به سختي ‏منكوب غزنويان شد. عنصري در مدح محمود مي گويد. شه گيتي ز غزنين تاختن برد بر افغان و بر گبران كهــــبر و باز،ازاوست: خدايگان خراسان به دشـت برشـاور (= پيشاور) به حمله يي بپراگنده جمع آن محشر مسعود سعد سلمان درستايش علي خاص از سرداران غزنوي مي گويد: شكسته گشت به تيغ تو لشكر كفار خراب شد به سپاه تو كشـور افغان وي، در جايي ديگر و در مدح همان سردار گفته است: گهي شتابان اندر قفاي افغـــــــــــــانان چو اژدهاي دژآگه ميـــــان غار، تويي درشاهنامه نيز اين دو بيت نشان مي‌دهد كه افغانان به مانند كرد و بلوچ و لاچين از ‏كوچندگان بوده اند: نشسته در آن دشت بســــــيار كوچ ز افغان و لاچين و كــــرد و بـلوچ من ايدر بمــــانم، نـــــــيابم به راه نيابم به افغـــــان و لاچين ســـــپاه از آثار ادبي و تاريخي عصر غزنوي چنين بر مي آيد كه پس از منكوب كردن افغانان، ‏برخي از آنان به خدمت غزنويان درآمدند و چون كوه نشين بودند و شيوه ي رزم در ‏كوهستان‌ مي دانسته و به خونريزي معروفيت داشته اند، سلطان غزنوي آنان را در ‏پاره‌يي از جنگها به كار گرفته است. عتبي در «تاريخ يميني»، درباره يكي از آن جنگها ‏مي نويسد: «و ملك هند از نهيب آن لشكر با پناه كوهي حصين نشست … سلطان ‏‏… رجاله ديلم و عفاريت افغانان را بر ايشان آغاليد تا نشيب و فراز ايشان ‏فراگرفتند». همين تاريخنگار در جاي ديگر درباره ي كارنامه هاي نامه‌الدين سبكتكين پدر ‏نوشته است: « و جماعت افغانيان و

خلج كه صحرا نشينان آن بقاع بودند، در جمله ‏حشم ناصر الديني منحصر شدند». مسعود سعد سلمان، در قصيده يي كه آن هم در ‏مدح علي خاص است، از جمله‌ي سپاهيان «غير خودي» افغانان را نام برده است: ‏از لشكر ترك و هند و افغانان بر باره هزار شير نر كــــرده همچنان كه نامهاي آبادي هايي چون «كرآباد» و «كرد محله» و مانند آنها در شمال و ‏مركز ايران و صدها فرسنگ دورتر از كردستان، نشان دهنده ي كوچ اختياري يا اجباري ‏كردان به آن جاها و جاگرفتن در كنار ساكنان اصلي منطقه است، در سرزميني كه ‏افغانستان كنوني را تشكيل مي دهد، نامهاي مشابه ديده مي شود. بيهقي، در تاريخ ‏خود از محلي به نام« افغان شال» در نزديكي غزنين نام مي برد كه قبر سبكتكين آن ‏جا بوده و امروزه نيز يكي از محله هاي مشهور شهر كابل « ده افغانان» ناميده مي شود. ‏پيداست كه خانوارهايي از قوم افغاني، يعني پشتونها، به اين دو منطقه كوچيده, مردم ‏فارسي زبان محل، آن مناطق را به نام قوم تازه رسيده و غير خودي موسوم كرده اند. آنچه راكه نوشتم، ميتوان به شرح زير خلاصه كرد: 1 – افغان نام قومي خاص است كه مسكن اودر حاشيه‌ي شرقي افغانستان كنوني – ‏بسيار باريكتر و كوچكتر از آنچه امروزه هست – وشمال پاكستان كنوني بوده و بعدها ‏به جاهاي ديگر نيز كوچيده اند. 2 – تعميم نام اين قوم در پي چيرگي سياسي و نظامي آنان بر سراسر واحد سياسي ‏كنوني «افغانستان» صورت گرفت و جديد و نادرست است. ولي با توجه به اين نام ‏رسمي و پذيرفته شده كه حق تغيير آن با مردم خود آن سامان است، بهتر است تابعان ‏اين كشور را افغانستاني» بناميم. 3 – به همان دليلها، بزرگاني چون ناصر خسرو، مولوي، دقيقي، شهيد بلخي، خواجه ‏عبدالله انصاري، هجويري، ابونصر فراهي و عنصري و فرخي …. را «افغان» يا ‏‏«افغانستاني» دانستن خطاست و اين خطا متاسفانه در نوشتارهاي مردم افغانستان و ‏برخي از شرقشناسان و روزنامه نگاران بيگانه ديده مي شود. بديهي است كه افغانستان ‏در روزگار آنان وجود نداشته و عنوان «افغان» يا «افغانستاني» هم شاملشان نمي شود. ‏بهتر است آنها را – چنانچه خود به روشني و يا به تلويح گفته اند – «ايراني» و يا با ‏توجه به شهرو ديارشان «خراساني»، «سيستاني» و مانند اينها خواند.

گروه طالبان در اطلاعیه‌ای خبر از حمله موشکی خود به یک پاسگاه پلیس در منطقه هرات داد. بنا به گفته "یوسف احمدی"، سخنگوی طالبان، این حمله موشکی سرآغاز عملیات گسترده و سراسری به نام "نصرت" در افغانستان است. سخنگوی پلیس افغانستان، حمله موشکی به نیروی‌های انتظامی این کشور را تایید کرد. به گفته مقامات انتظامی افغانستان، در این حمله موشکی چهار مامور پلیس مجروح شدند.

پلیس افغانستان همچنین مدعی است که با آتش متقابل مهاجمان را عقب رانده و به آنان تلفاتی وارد ساخته است. اما هنوز از جزئیات این حمله خبر دقیقی در دست نیست. نیروهای طالبان در مقابل خبر از کشته شدن حداقل شش مامور پلیس در هرات می‌دهند. ناظران سیاسی می‌گویند، طالبان در مورد موفقیت‌های نظامی خود اغراق کردهد و دستگاه تبلیغاتی خود را هرچه بیشتر به کار انداخته است.

"ملا بردار آخوند"، مسئول دوم گروه طالبان افغانستان نیز در روز چهارشنبه (۲۹ آوریل) اعلام کرده بود که عملیات سراسری این گروه در افغانستان به زودی آغاز خواهد شد. ملا برادر آخوند، به عنوان معاون ملاعمر، در اطلاعیه‌ای اهداف عملیات جدید طالبان را نابودی پایگاه‌ها و کاروان‌های نظامی "مهاجمان خارجی" و مراکز دیپلماتیک آنان ذکر کرده بود. در این اطلاعیه آمده بود که نمایندگان مجلس و اعضای کابینه افغانستان از این پس به عنوان اهداف حملات طالبان به شمار می‌روند.

در حالی‌که حمله‌ی ارتش پاکستان به نیروهای طالبان در منطقه "بونر" در شمال غربی این کشور برای سومین روز همچنان ادامه دارد، گروه طالبان نیروهای خود را در جبهه‌های متعدد پاکستان و افغانستان مستقر ساخته‌ است. ۵۰۰ جنگجوی طالبان، با نفوذ به دره سوات پاکستان، کنترل بخشی از منطقه را در دست گرفتند و با اشغال موقت مساجد، قدرت خود را به نمایش گذاشتند.

بنا به گفته ارتش پاکستان، در یک عملیات گسترده هوایی و زمینی بیش از ۵۰ شورشی طالبان ازپای در آمده‌اند.

دومین حمله طالبان به سربازان آلمانی

بازدید دو روزه فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر امور خارجه آلمان از افغانستان با دو حمله تروریستی به واحد‌های نظامی این کشور همراه بود. دو ساعت پس از ورود اشتاین‌مایر به کابل، در یک عملیات انتحاری پنج سرباز آلمانی در منطقه قندوز مجروح شدند. نیروهای طالبان در دومین حمله خود نیروهای گشتی آلمان را به تله انداختند و با آتش سلاح‌های سنگین یک سرباز آلمانی را کشتند و چهار تن دیگر را مجروح ساختند. نیروهای طالبان رسماً مسئولیت هر دو حمله تروریستی را برعهده گرفتند.

فرانتس یوزف یونگ، وزیر دفاع آلمان، حمله به سربازان این کشور را محکوم کرد و آن را "تبهکارانه" خواند.

وزیر دفاع آلمان افزود: «این حملات نشانگر آن است که ماموریت ما برای صلح در هندوکش، با خطر مرگ همراه است». وی از حضور سربازان آلمان در افغانستان طرفداری کرد و خروج ارتش آلمان را در شرایط کنونی نادرست دانست.

به گفته ولفگانگ شنایدرهان، ژنرال ارتش آلمان، حمله اخیر طالبان از کیفیت جدیدی برخوردار بوده است. نیروهای گشتی آلمان در نزدیکی قرارگاه خود در قندوز به تله نیروهای طالبان افتادند و با آتش نارنجک و سلاح‌های سنگین مواجه شدند. به نظر این ژنرال، این عملیات آرایش نظامی داشته و با عملیات گذشته شورشیان متفاوت بوده است.

سایه سنگین حملات بر سفر وزیر خارجه آلمان

بنا به خبرهای رسیده، وزیر امورخارجه آلمان از سفر به قندوز در شمال افغانستان و بازدید از نیروهای نظامی آلمان صرف‌نظر کرده است. گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که دو حمله پیاپی طالبان، نیروهای نظامی آلمان را به خود مشغول داشته و تامین امنیت قرارگاه‌ها را در الویت قرار داده است.

گرچه سفر اشتاین‌مایر به افغانستان ناگهانی و تا آخرین لحظات محرمانه بود، اما سخنگوی طالبان در تماسی تلفنی با "اشپیگل آنلاین" مدعی شد، که این گروه از «بازدید وزیرامورخارجه آلمان آگاهی داشته» و حمله به نیروهای نظامی آلمان هشداری به اشتاین‌مایربوده است.

وزارت دفاع آلمان هر گونه ارتباطی میان سفر اشتاین‌مایر و حملات تروریستی را نادرست خواند. بنا به گفته وزارت خارجه آلمان، اشتاین‌مایر نیز این موضع‌گیری را تایید می‌کند.

منبع :

www.google.com