مقاله ازدواج از دیدگاه قرآن

هر پسر و دخترى كه پا به دوران جوانى مى‏گذارد، بزرگترين آرزويش ازدواج و ايجاد كانون گرم و پر مهر خانواده است، تا يار و مونس و محرم راز پيدا كند و از نعمت زندگى مشترك زناشويى، استقلال و آزادى بيشترى بهره‏مند گردد. پسران و دختران جوان سعادت خود را در سايه زندگى مشترك جستجو مى‏كنند. چنين ميلى بطور طبيعى و فطرى در انسانها وجود دارد و نمى‏توان از آن صرف نظر كرد. آرى بزرگترين پناهگاه مطمئن براى جوانان، كانون گرم خانوادگى است كه مى‏توانند اضطرابهاى درونى خود را در آن به اطمينان، استقامت و آرامش تبديل كنند و غمها و نگرانيهاى خود را از ياد ببرند. امر ازدواج و تحقق آن در جامعه بايد براى همه كس آسان باشد. چرا كه اين امر يك ضرورت حياتى است، مانند آب و نان كه در هر جامعه‏اى از همه كالاها ضرورى‏تر و مهم‏تر است.

ازدواج در قرآن :

مفهوم ازدواج‎‎

• اهداف و آثار ازدواج‎‎

   ^{‏1- حفظ انساب‏}

   ^{‏2- برخورداری از سكون و آرامش‏}

   ^{‏3- حفظ نوع بشر‏}

   ^{‏4- داشتن فرزندان صالح‏}

   ^{‏5- مودت و رحمت‏}

   ^{‏6- ارضای غریزه جنسی‏}

   ^{‏7- بازداشتن از گناه‏}

   ^{‏8- توسعه رزق‏}

یكی از بناهای پر اهمیت اجتماع، ازدواج و تشكیل خانواده است در این ‏واحد‎‎اولیه اجتماعی سنگ بنای تعلیم و تربیت نهاده می‌شود و انسان در ‏عرصه ازدواج به‎‎آرامش و تكامل می‌رسد‎.‎

در این مقاله سعی شده است كه با نگاهی اجمالی به اهداف و آثار ‏ازدواج از نظر‎‎قرآن كریم به تبیین اهمیت این سنت حسنه پرداخته شود. ‏مطلب را با هم از نظر‎‎می‌گذرانیم‎:‎

‎

مفهوم ازدواج‎‎

ازدواج، در عرف و شرع، پیمان زناشویی است كه بر اساس آن، برای مرد ‏و زن در‎‎برابر هم، تعهدات اخلاقی و حقوقی پدید می‌آید كه سرپیچی (از ‏بسیاری) از آنها، عقوبت‎‎و كیفر در پی خواهد داشت‏‎. ‎

در هر آیینی، ازدواج با قوانین و مقررات ویژه‌ای صورت می‌گیرد و اسلام به‎‎آداب و رسوم دیگر اقوام احترام گذاشته است: «لكل قوم نكاح» از پیمان ‏زناشویی در‏‎‎قرآن به «نكاح» نیز تعبیر شده، و به دو معنا به كار رفته ‏است:‏

^{‏1. آمیزش (بقره/230؛ نساء/6) ‏}

^{‏2. عقد ازدواج (نور/32)‏}

‎ نیاز روح به كانون آرامش، با اهمیت‌تر‎‎از نیاز جنسی است. همسر ‏شایسته در پیش آمدهای زندگی، راه وصول به آرامش و سعادت را‏‎‎نزدیك ‏می‌كند

اهداف و آثار ازدواج‎‎

حكمت‌ها و آثار مهمی بر ازدواج ترتب دارد، و قرآن در آیاتی به آنها پرداخته‏‎‎است. در برخی موارد، هر چند زن و مرد با یكدیگر زندگی می‌كنند، ‏اهدافی كه باید در‏‎‎زندگی آنان حاكم باشد، از میان می‌رود و دو طرف ‏بدون آن كه بهره‌ای از زندگی مشترك‏‎‎ببرند، با یكدیگر زندگی می‌كنند ‏برخی گفته‌اند: هر جا نشانه‌های الفت و حكمت‌های‎‎زوجیت چه در دنیا و ‏چه در آخرت برقرار باشد، قرآن واژه زوجیت را به كار برده است . و هرگاه جای این نشانه‌ها و حكمت‌ها را‎‎بغض و خیانت یا تفاوت عقیده زن ‏و مرد با یكدیگر پر می‌كند، قرآن از كلمه «امرأه»‏‎‎استفاده كرده است ‏.‏

همچنین آن جا كه حكمت زوجیت (بقای نسل‏‎‎انسان) از میان برداشته ‏می‌شود، باز قرآن واژه «امرأه» را به كار برده است‏

بدین سبب دوباره وقتی این حكمت سر برمی‌آورد‎‎و ثمره زوجیت به بار ‏می‌نشیند، باز قرآن تعبیر را عوض كرده كلمه «زوج» را به كار‎‎می‌برد. در ‏آیه 40 آل عمران، زكریا به خدا خطاب می‌كند كه همسرم نازا است: «و‎‎امرأتی عاقر»؛ ولی وقتی دعای او اجابت می‌شود، قرآن می‌فرماید: «و ‏اصلحنا له زوجه».‏

‏1- حفظ انساب‎:‎

ازدواج و رعایت مقررات آن، نسب را حفظ می‌كند. در‎‎اسلام، حفظ نسب، ‏پایه احكام و حقوق فراوانی است. بعضی از احكام فقهی، بر شناخت‏‎‎رابطه فرزند با پدر و مادر یا بر شناخت نسبت‌های فامیلی دیگر، مبتنی ‏است. تبعیت‎‎فرزند از پدر و مادر در كفر و اسلام، در طهارت و نجاست، در ‏بردگی و حریت، ربابین‏‎‎پدر و فرزند، قصاص نشدن پدر به قتل فرزند، مقبول ‏نبودن شهادت پسر بر ضد پدر، وجوب‎‎قضای نمازهای میت بر پسر بزرگتر، ‏مسائل ارث، ولایت پدر و جد، حقوق طرفینی مانند حق‏‎‎حضانت و نفقات، ‏عقوق والدین و اطاعت از آنها و مسائل اخلاقی مانند صله رحم، هبه به‎‎اقارب، عقیقه فرزند و مسائل فراوان دیگری، بر حفظ انساب متوقف است. ‏و از این جا به‎‎اهمیت ازدواج و مراعات حدود آن نیز پی می‌بریم. حفظ ‏نسب، حكمت عده زن بین دو ازدواج‎‎شمرده شده است. انتظار زن برای ‏ازدواج دوباره پس از وفات شوهر به مدت چهار ماه و ده‎‎روز (بقره/ 234)، ‏عده زن به مدت سه دوره پاكی پس از طلاق (بقره/ 228) و انتظار زن‎‎باردار برای ازدواج مجدد تا هنگام وضع حمل (طلاق/4) همه این مقررات ‏گویای اهمیت حفظ‏‎‎نسب است. حرمت ازدواج با زن شوهردار (نساء/ ‏‏24)، و حرمت زنا (اسراء/32) نیز برپایه‎‎حكمت حفظ نسب قرار داده شده ‏است‎. ‎

‏2- برخورداری از سكون و آرامش‏‎:

نیاز روح به كانون آرامش، با اهمیت‌تر‎‎از نیاز جنسی است. همسر ‏شایسته در پیش آمدهای زندگی، راه وصول به آرامش و سعادت را‏‎‎نزدیك ‏می‌كند: «و من ایاته أن خلق لكم من أنفسكم أزوجا لتسكنوا الیها...»، ‏‏«...و‎‎جعل منها زوجها لیسكن الیها...»‏

برخی مفسران، مقصود از لباس را در آیه 187 بقره، سكون و آرامش ‏دانسته‌اند؛‎‎همان گونه كه خدا شب را لباس (مایه آرامش و سكون) ‏دانسته: «و جعلنا الیل لباس لكم و‎‎انتم لباس لهن» نیز به سكون و ‏آرامشی كه با همسر حاصل می‌شود، اشاره خواهد داشت‎.

یكی از بناهای پر اهمیت اجتماع، ازدواج و تشكیل خانواده است در این ‏واحد‎‎اولیه اجتماعی سنگ بنای تعلیم و تربیت نهاده می‌شود و انسان در ‏عرصه ازدواج به‎‎آرامش و تكامل می‌رسد‎

‏3- حفظ نوع بشر‎:‎

طبق بیان قرآن، ازدواج وسیله‌ای برای تولید و بقای‎‎نسل در انسان و ‏حیوان است: «... جعل لكم من انفسكم ازواجا و من الانعام ازواجا‎‎یذروكم ‏فیه‎...» ‎

گرچه جمله «یذروكم فیه» تكثیر نسل انسان را بیان داشته است، در این ‏جهت،‎‎میان انسان و چهارپایان و گیاهان فرقی نیست. در جای دیگری ‏می‌فرماید: پروردگار، شما‎‎را از «نفس واحدی» آفرید و جفتش را نیز از او ‏خلق كرد، و از آن دو، مردان و زنان‎‎بسیاری را پراكنده ساخت: «... و بث ‏منهما رجالاً كثیرا و نساء...». ‏

در آیه 72 نحل‏‎‎می‌فرماید: از همسرانتان برای شما فرزندان و نوه‌ها قرار ‏داد «... و جعل لكم من‎‎ازواجكم بنین و حفده». قرآن، بقای نسل انسان و ‏اجتماع مدنی را به ازدواج منوط‏‎‎می‌داند و روی آوردن به زنا و لواط را نابود ‏كننده راه بقای نسل می‌شمارد: «و لا‎‎تقربوا الزنی انه كان فاحشه و ساء ‏سبیلا»، «ائنكم لتأتون الرجال و تقطعون السبیل»؛‎‎زیرا با رواج راه‌های ‏نامشروع، رغبت به نكاح كم می‌شود؛ جاذبه‌اش از بین رفته، فقط‎‎بار ‏تامین مسكن و نفقه و به دنیا آوردن اولاد و تربیت آنان، باقی می‌ماند. در‏‎‎نتیجه، آسان‌ترین راه‌های اشباع غرایز كه نامشروع است، رایج می‌شود و ‏هدف بقای نسل،‏‎‎رنگ می‌بازد‎.‎

‏4- داشتن فرزندان صالح‎:‎

یكی از خواسته‌های غریزی انسان، نیاز فطری به‏‎‎پدر و مادر شدن ‏شمرده، و پاسخ به این خواسته با ازدواج و داشتن فرزند تامین می‌شود؛‎‎زیرا اصل تولید و تكثیر، از راه‌های غیر مشروع نیز ممكن است؛ ولی در ‏سایه ازدواج،‎‎نسلی دارای اصل و نسب پدید می‌آید. قرآن در آیاتی، فرزند ‏را زینت زندگی دنیا شمرده‏‎‎كه بیان‌گر رغبت انسان به داشتن فرزند و ‏برقرار شدن رابطه پدر یا مادر و فرزند است‎‎‏«المال و البنون زینه الحیوه ‏الدنیا». داشتن فرزند به صورت ثمره ازدواج، با تعبیرهای‎‎گوناگونی در قرآن ‏آمده است. در آیه 223 بقره از این كه می‌گوید: «نساوكم حرث لكم‎‎فاتوا ‏حرثكم انی شئتم...»، یادآور می‌شود كه بكوشید از این فرصت بهره گیرید ‏و با‎‎پرورش فرزندان صالح و شایسته كه به حال دین و دنیای شما مفید ‏باشد، اثر نیكی برای‎‎خود از پیش بفرستید. «... و قدموا لانفسكم...». در ‏آیه 187 بقره پس از آن كه از‏‎‎آمیزش با همسر سخن به میان آمده است، ‏می‌فرماید: «... و ابتغوا ما كتب الله لكم‎..‎‏.»‏‎‎كه به نظر بسیاری مقصود، ‏طلب فرزند است. در موارد متعددی از قرآن، خداوند برای‎‎داشتن فرزند ‏صالح، خوانده شده است. در آیه 189 اعراف از قول پدر و مادر نقل می‌كند‎‎كه عرضه می‌دارند اگر فرزند صالح نصیبشان شود، شكرگزار خواهند بود: ‏‏«دعوا الله‎‎ربهما لئن اتیتنا صالحا لنكونن من الشكرین...». در چند جا، ‏درخواست حضرت زكریا (ع‎) ‎مطرح شده است كه از خداوند، فرزندی كه ‏لیاقت جانشینی او را داشته: «... فهب لی من‏‎‎لدنك ولیا»، و مورد رضایت ‏پروردگار باشد: «... و اجعله رب رضیا» را خواسته است. در‎‎سوره آل ‏عمران، پس از مشاهده شایستگی‌های مریم (ع) پروردگارش را ‏می‌خواند: خداوندا‎! ‎از طرف خود، فرزند پاكیزه‌ای نیز به من عطا فرما: «... ‏هب لی من لدنك ذریه طیبه انك‏‎‎سمیع الدعاء»‏‎.‎

‏5- مودت و رحمت‎:‎

از دیگر آثار ازدواج، مودت و رحمت است: «و جعل بینكم‎‎موده و رحمه...» ‏آن چه در آغاز زندگی مشترك بین زن و شوهر، یگانگی برقرار می‌كند،‎‎و ‏اثر آن در مقام عمل ظاهر می‌شود، مودت است؛ ولی پس از گذشت ‏زمان و رسیدن دوران‎‎ضعف و ناتوانی، رحمت جای مودت را پر می‌كند. ‏رحمت و مودت به تعبیر قرآن، دو نشانه‎‎الهی و ضامن به پا ماندن بنای ‏زندگی و تداوم وحدت است؛ البته رحمت در همان آغاز‎‎زندگی نیز در ‏زندگی نقش دارد. گاهی زحمات و خدمات بلاعوض و ایثارگرانه بدون هیچ‎‎گونه چشم داشتی حتی گاهی با برخورد سرد از طرف مقابل، از انسان ‏سر می‌زند. در اینجا‏‎‎برای حفظ نظام خانوایكی از خواسته‌های غریزی انسان، نیاز فطری به‏‎‎پدر و مادر شدن ‏شمرده، و پاسخ به این خواسته با ازدواج و داشتن فرزند تامین می‌شود؛‎ دگی، مودت رنگ می‌بازد؛ ولی ‏رحمت جایگزین آن می‌شود‎.‎

یكی از خواسته‌های غریزی انسان، نیاز فطری به‏‎‎پدر و مادر شدن ‏شمرده، و پاسخ به این خواسته با ازدواج و داشتن فرزند تامین می‌شود؛‎

‏6- ارضای غریزه جنسی‏‎:‎

غریزه جنسی، نیرویی است كه در زن و مرد قرار‏‎‎داده شده و ازدواج، ‏وسیله‌ای مُجاز برای اطفای نیروی شهوت و پاسخی به این غریزه‏‎‎خدادادی است: «و الذین هم لفروجهم حفظون ¤ الا علی ازواجهم او ما ‏ملكت ایمانهم‎‎فانهم غیر ملومین» ‏

در حدیث آمده است: میان لذت‌های مادی و جسمانی در دنیا و آخرت،‏‎‎هیچ كدام به پایه لذت زناشویی نمی‌رسد؛ سپس امام به آیه 14 آل ‏عمران استشهاد می‌كند‎‎كه در میان شهوات گوناگون، علاقه به زن را ‏مقدم داشته است: «زین للناس حب الشهوت من‎‎النساء و البنین و ‏القناطیر المقنطره...» در آیه 187 بقره می‌فرماید: خداوند‎‎می‌دانست كه ‏شما به خود خیانت می‌كردید و آمیزش با همسر را كه ممنوع شده بود، ‏انجام‎‎می‌دادید؛ بدین سبب، ممنوعیت برداشته شد: «... علم الله انكم ‏كنتم تختانون انفسكم‎‎فتاب علیكم و عفا عنكم فالن باشروهن...». این ‏آیه، به نیاز غریزی جنسی اشاره دارد‏‎‎كه به رغم ممنوعیت شرعی، مردم ‏به سوی آن كشیده می‌شوند؛ البته این امر نمی‌تواند‎‎انگیزه اصلی و ‏هدف نهایی ازدواج باشد؛ زیرا غریزه جنسی در زن و مرد، دوره محدودی‎‎دارد و اگر غرض از ازدواج، فقط این جهت باشد، باید زوجین هنگام ناتوانی ‏جنسی،‎‎یكدیگر را رها كنند یا زن و مردی كه توانایی جنسی خویش را از ‏دست داده‌اند، هیچ گاه‎‎پیمان زناشویی نبندند‏‎.‎

‏7- بازداشتن از گناه‎:‎

یكی از آثار ازدواج برای زن و مرد، ایجاد زمینه‏‎‎تقوا و دوری از گناهان است. ‏با اشباع غریزه جنسی در زن و مرد، زمینه گناهان شهوت‏‎‎انگیز از میان ‏می‌رود. این كه در قرآن از كسی كه ازدواج كرده، به «مُحصن و محصنه» ‏تعبیر شده: «فاذا احصن...»، به جهت این است كه زن و مرد، با ازدواج در ‏حِصن سنگر‎‎مستحكمی قرار می‌گیرند و خود را حفظ می‌كنند تا ‏وسوسه‌های شهوانی در آنان اثر‏‎‎نگذارد؛ بلكه ازدواج، زمینه گناهان دیگر ‏را نیز از بین می‌برد؛ زیرا پذیرفتن‎‎مسئولیت تامین و تربیت اولاد، انسان را ‏به استفاده بهینه از عمر وا می‌دارد و برای‎‎گناه و معاشرت‌های گمراه ‏كننده جایی باقی نمی‌ماند. پیامبر اكرم (ص) فرمود: «من‎‎تزوج فقد احرز ‏نصف دینه» با ازدواج، نیمی از دین صیانت می‌شود. ‏

در روایتی دیگر آمده‏‎‎است: بدترین مردم، كسانی‌اند كه در تجرد به سر ‏می‌برند. در تفسیر آیه 187 بقره «هن‎‎لباس لكم و انتم لباس لهن» برخی ‏گفته‌اند: آن گونه كه انسان، با لباس از سرما و‎‎گرما و حشرات و ‏آسیب‌های جلدی، محافظت می‌شود، زن و مرد، با ازدواج، یكدیگر را از‎‎گناه حفظ می‌كنند. در آیه 28 نساء حكمت تشریع ازدواج این گونه بیان ‏شده است: «یرید‎‎الله ان یخفف عنكم...»؛ زیرا پیروی از شهوات و در دام ‏گناه افتادن، برای انسان،‏‎‎وزانت و سنگینی می‌آورد و تشریع ازدواج و ‏فراهم شدن امكان آن برای كسی كه نمی‌تواند‎‎با زنان آزاد ازدواج كند، از ‏فساد و گناه جلوگیری می‌كند و انسان از عواقب آن در‎‎امان می‌ماند و این ‏نوعی توسعه برای انسان شمرده می‌شود‎.‎

‏8- توسعه رزق‎:‎

نگرانی از تنگ دستی، یكی از بهانه‌هایی است كه برای‎‎گریز از ازدواج، ‏مطرح می‌شود. قرآن، این گونه به انسان امیدواری می‌دهد: از فقر و‎‎تنگ ‏دستی جوانان و مجردان نگران نباشید و در ازدواج آنها بكوشید چرا كه اگر ‏فقیر‎‎باشند، خداوند از فضل خویش، آنان را بی نیاز می‌سازد: «و انكحوا ‏الایمی منكم و‏‎‎الصلحین من عبادكم و امائكم ان یكونوا فقراء یغنهم الله من ‏فضله...» برخی گفته‌اند:‏‎‎مفاد این آیه، وعده خداوند به غنا و بی نیازی ‏است برای كسانی كه تشكیل خانواده‏‎‎دهند. روایاتی نیز این معنا را تایید ‏می‌كند. ‏

یكی از آثار ازدواج برای زن و مرد:

 ایجاد زمینه‏‎‎تقوا و دوری از گناهان است. ‏با اشباع غریزه جنسی در زن و مرد، زمینه گناهان شهوت‏‎‎انگیز از میان ‏می‌رود.

در حدیثی، امام صادق (ع) ترك ازدواج‎‎به سبب ترس از گرسنگی را سوء ‏ظن به پروردگار دانسته است؛ زیرا پس از وعده قرآن به‎‎توسعه رزق، ‏نگرانی در این زمینه، جز بدگمانی به خدا نیست. با توجه به اینكه افرادی‎‎در جامعه، پس از ازدواج، نه تنها ثروتمند نمی‌شوند، بلكه بر فقرشان ‏افزوده می‌شود و‎‎اگر این آیه، متضمن وعده خداوند باشد، خلف وعده لازم ‏می‌آید و خلف وعده قبیح است،‏‎‎گروهی برآنند كه برای وعده در این آیه ‏باید معلق بر مشیت الهی در تقدیر گرفته شود؛‏‎‎یعنی پس از ازدواج، اگر ‏خدا بخواهد، آنان را بی نیاز می‌كند، چنان كه در آیه 28‏‎‎توبه، برای وعده ‏الهی به غنا و بی نیازی به مشیت خدا تصریح شده است: «و ان خفتم‎‎عیله فسوف یغنیكم الله من فضله ان شاء...» اشكال شده است: همان ‏طور كه غنا و بی‎‎نیازی متاهلان، به مشیت منوط است، غنا و بی نیازی ‏مجردها و كسانی كه همسر ندارند‏‎‎‏(بلكه هر پدیده‌ای) نیز به مشیت ‏توقف دارد، پس این چه وعده‌ای است كه خدا، برای‎‎ازدواج داده است؛ ‏زیرا همان گونه كه متاهل‌ها، بر اثر مشیت الهی، به دو گونه (فقیر‎‎و ‏غنی) تقسیم می‌شوند، مجردها نیز چنین هستند و اتفاقاً این وعده ‏درباره مجردان در‎‎قرآن آمده است: «و ان یتفرقا یغن الله كلا من سعته»... ‏اگر وضعیتی پیش آید كه زن و‏‎‎شوهر نتوانند با هم زندگی كنند و از هم ‏جدا شوند، خداوند هر دو را با فضل و رحمت‎‎خود بی نیاز خواهد كرد‏‎.‎

پاسخ اشكال آن است كه بسیاری از مردم خیال می‌كنند، ازدواج و ‏فراوانی عائله،‏‎‎سبب فقر، تجرد، سبب پس انداز و ثروت می‌شود. آیه در ‏صدد آن است كه این توهم را از‎‎دل‌ها بزداید و غفلت از رزاق حقیقی را ‏بردارد و به ما بفهماند كه گاه، بركت و‎‎فراوانی، در مال انسان (با وجود ‏عائله‌مند بودن) ایجاد می‌شود، و گاهی هم انسان (در‎‎عین كم عائله ‏بودن و مجرد زیستن) هر چه می‌كوشد، در معیشت او پیشرفتی حاصل ‏نمی‌شود. افزون بر آن كه پذیرفتن مسئولیت تامین زن و فرزند، در او ‏مسئولیت پدید می‌آورد.

در حدیثی، امام صادق (ع) ترك ازدواج‎‎به سبب ترس از گرسنگی را سوء ‏ظن به پروردگار دانسته است

وقت‎‎را از بین نمی‌برد و از عمر خویش استفاده ‏بهینه می‌كند و با كسب معاش بر عزت و‎‎اعتبار خویش می‌افزاید، ‏بنابراین، آیه «ان یكونوا فقراء یغنهم الله» بیان می‌دارد‎‎كه گاهی با ازدواج، ‏فقر از زندگی رخت برمی‌بندد، نه آن كه همیشه با ازدواج، فقر‎‎برطرف ‏می‌شود وگرنه این آیه با آیه «و لیستعفف الذین لا یحدون نكاحا» تنافض ‏می‌یافت‎.‎‏ فخر رازی معتقد است كه آیه «ان یكونوا فقراء یغنهم الله» در ‏مقام وعده الهی نیست؛‏‎‎بلكه مفاد آیه آن است كه نباید ترس از فقر، مانع ‏ازدواج شود؛ زیرا مال فناپذیر است‎‎و آن چه ارزش و بقا دارد، فضل خدا ‏است كه باید در پی آن بود كه از انباشتن ثروت‏‎‎بهتر است. «قل بفضل الله ‏و برحمته فبذلك فلیفرحوا هو خیر مما یجمعون».‏

آثار دیگری نیز بر ازدواج مترتب است؛ مانند حرمت برخی از زنان از جمله ‏مادر‎‎زن و خواهر زن و... كه در ازدواج‌های ممنوع خواهد آمد. اثر دیگر ‏ازدواج، ایجاد‎‎حقوق زوجیت است كه بحث آن مجال دیگری می‌طلبد.‎

خداوند متعال، در قرآن شريف، به داستانى اشاره مى فرمايد که از جهاتى، قابل دقت و تأمّل است. با توجّه به اهميّت آن در قرآن، که نام بزرگترين سوره از اين قصه گرفته شده و همچنين به علت نتايج ثمربخش آن، ما مشروح آن را براى خوانندگان گرامى، در اينجا نقل مى کنيم:

در زمان حضرت موسى عليه السّلام در بنى اسرائيل، مرد جوانى زندگى مى کرد. و به شغل غلّه فروشى اشتغال داشت. وى جوانى با ادب، و آراسته به کمالات ظاهرى و معنوى بود.

در يکى از روزها، که طبق معمول در مغازه خويش، مشغول تجارت بود، شخصى آمده و از او، گندم فراوانى خريدارى کرد، که آن معامله کلان، بهره سرشارى براى آن تاجر جوان، در پى داشت. وقتى براى تحويل گندم به انبارى خويش در منزل مراجعه کرد، متوجه شد که درب انبارى بسته و پدرش پشت در خوابيده، کليد انبار هم در جيب اوست. و از آنجايى که اين جوان، شخصى فهميده و با تربيت بود، طبعاً پدرش، احترام خاصى پيش او داشت.

بنى اسرائيل گفتند: يا نبى اللّه ! ما بدون تقصير چرا ديه بدهيم ، شما از خداى خويش سؤال کن ، تا اينکه قاتل را، به ما معرفى نمايد و ما از اين اتهام، رها شويم. حضرت فرمود: دستور خداوند، فعلاً اين است و من هرگز خلاف حکم خدا عمل نخواهم کرد.

با عذرخواهى به مشترى گفت: متأسفانه ! تحويل گندم، بستگى به بيدارى پدرم دارد و من راضى نيستم که او را از خواب، بيدار کرده و اسباب ناراحتى اش را فراهم کنم؛ به همين جهت، اگر صبر کنى تا پدرم بيدار شود من مقدارى از مبلغ کالا، به تو تخفيف خواهم داد، و اگر نمى توانى صبر کنى، لطفاً از جاى ديگرى جنس مورد نياز خود را تهيه کن.

مشترى گفت: من آن جنس را مقدارى هم گرانتر مى خرم، معطل نشو و پدر را از خواب بيدار کن، جنس را تحويل من بده. جوان گفت: من هرگز، او را از خواب بيدار نخواهم کرد و استراحت پدر، در نزد من بيشتر ارزش ‍ دارد تا سود اين معامله کلان. بعد از اصرار مشترى و امتناع تاجر جوان، بالاخره مشترى صبر نکرد و رفت.

بعد از ساعتى، پدر از خواب بيدار شد؛ ديد پسرش در حياط خانه قدم مى زند، پرسيد: پسرم! چطور شده در اين ساعت کارى، درب مغازه را بسته و به خانه آمده اى؟ جوان برومند، داستان را از براى او نقل کرد، پدرش ‍ بعد از شنيدن واقعه، خيلى خوشحال شد و حمد الهى بجا آورد و به خداوند عرضه داشت: پروردگارا! از تو متشکرم، که چنين فرزند باعاطفه و مهربان به من عطا کرده اى. و به پسرش گفت: اگر چه من راضى بودم که مرا از خواب بيدار کنى و اينقدر سود را از دست ندهى، امّا حالا که تو بزرگوارى کردى و احترام پدر پيرت را نگاه داشته اى، من، در عوض آن سودى که از دست داده اى، گوساله خويش را، بتو مى بخشم و اميدوارم که خداى متعال توسط اين گوساله، نفع بسيارى به تو برساند و آن درس عبرتى باشد، براى تمام جوانها که احترام پدر و مادر خويش را حفظ کنند. سه سال از اين ماجرا گذشته و آن گوساله روز به روز رشد کرده و يک گاو بزرگ و کامل شده بود.

در اين هنگام، از طرف خداوند به موسى عليه السّلام وحى نازل شد: اى موسى! حالا که به حکم ظاهرى تو، راضى نشدند دستور بده، گاوى را بکشند و بعضى از اعضاى او را، به بدن مرده بزنند، تا من او را زنده نمايم و او قاتل خودش را معرفى کند.

در آن زمان، در منطقه ديگرى و در يکى از خانواده هاى بنى اسرائيل، دخترى مؤدّب و عفيفه و جميله اي بود که به حدّ بلوغ رسيده و خواستگاران زيادى برايش مى آمدند؛ که از جمله آنان دو پسر عموىِ دختر بود: يکى از آن دو، متدين و با تربيت بود امّا از مال دنيا، چندان بهره اى نداشت و در مقابل پسر عموى دوم، از ثروت دنيا بهره مند بود، ولى از دين و تقوا و معنويت هيچ بهره اى نداشت، فقط در ظاهر و با زبان به حضرت موسى گرويده بود. دختر، از بين خواستگاران، به اين دو نفر متمايل شد و يک هفته مهلت خواست، تا در مورد زندگى و انتخاب همسر آينده خويش تصميم بگيرد.

ازدواج از نظر قرآن :

يکي از ابعاد روح انسان، لذت جويي و سعادت طلبي است يعني هر انساني بالفطره طالب خوشي و راحتي و التذاذ است و التذاذ انسان از راه هاي مختلفي حاصل مي شود، اين کثرت مجاري لذت، مربوط به جهازات مختلف بدن و قواي مختلف روح است. هرچه از مقام بساطت نفس به طرف مقام کثرت و تفصيل بياييم داراي قوا و شؤون مختلفي مي شود از جمله وسايل يا مجاري و راه هاي التذاذ مربوط به علاقه به همسر و غريزه جنسي است وجود اين ميل ها و کشش هاي دروني لازمه ساختمان روح انسان است و خود به خود نه ارزش اخلاقي مثبت دارد نه منفي. از نظر اخلاقي، وجود اين ميل ها و کشش ها نه خوب است و نه بد، بله از نظر فلسفي خير است ولي آن خير به اصطلاح ديگري است غير از آنچه در اخلاق مطرح مي شود. پس مدعاي ما يکي اين است که اين ميل فطري خود به خود داراي ارزش مثبت و منفي نيست.

دومين مدعا اين است که کيفيت، کميت و نيز جهت اعمال اين ميل است که متعلق ارزش هاي اخلاقي قرار مي گيرد؛ يعني چگونه به چه مقدار و با چه نيتي، انسان اين ميل را ارضا کند؟ آنهاست که موضوع اخلاق قرار مي گيرد.

کساني که فکر مي کنند ازدواج خود به خود يک عمل بد و پليد شيطاني و داراي ارزش منفي است چنين فکري از نظر قرآن مطرود است. چيزي که به اقتضاي حکمت الهي در آفرينش انسان لحاظ شده و تدبير الهي اقتضا کرده که تکثير افراد انسان به اين وسيله تحقق پيدا کند نمي تواند خود به خود داراي ارزش منفي باشد.

ازدواج در قرآن

در قرآن کريم آياتي داريم که دلالت مي کند بر اين که ميل جنسي در متن انسان ملحوظ است، البته اين مطلب احتياج به تعبد ندارد. هر کس که تأملي در کيفيت آفرينش انسان کند متوجه مي شود که وجود افراد اين نوع، از راه توالد و تناسل است و ناچار مي بايست در متن آفرينش انسان اين جهت رعايت شده باشد؛ يعني انسان طوري آفريده شده باشد که در اثر آميزش با همسر، نسلش باقي بماند و در اين عالم ادامه پيدا کند. قرآن کريم هم روي اين مطلب تکيه مي فرمايد و چندين آيه داريم که همسر انسان از جنس خود انسان قرار داده شده و اين يک تدبير تکويني الهي براي بقاي نوع انساني است. شايد از همه اين آيات روشن تر آيه اول سوره نساء باشد: «يا ايّها النّاس اتّقوا ربّکم الّذي خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بثّ منهما رجالاً کثيرا و نساءً».

جمله «بث منهما رجالاً کثيرا و نساءً» به خوبي دلالت دارد بر اين که تکثير افراد انسان بر اثر رابطه دو همسر است و اين در متن خلقت، ملحوظ است. آيات ديگري هم به همين مضمون هست از جمله آيه189 سوره اعراف، آيه 6 سوره زمر، آيه72 سوره نحل، آيه21 سوره روم، آيه11 سوره شوري، مضمون اين آيات هم تقريبا مشابه همين آيه اي است که گفته شد، منتها در اين جا (در آيه سوره نساء) صحيح تر و روشن تر بيان شده است. بنابر اين کساني که فکر مي کنند ازدواج خود به خود يک عمل بد و پليد شيطاني و داراي ارزش منفي است چنين فکري از نظر قرآن مطرود است. چيزي که به اقتضاي حکمت الهي در آفرينش انسان لحاظ شده و تدبير الهي اقتضا کرده که تکثير افراد انسان به اين وسيله تحقق پيدا کند نمي تواند خود به خود داراي ارزش منفي باشد اين در واقع يک نوع تناقضي است بين تکوين و تشريع و بين نظام هستي و نظام اخلاقي! نظام اخلاقي هيچ تنافي با نظام تکويني ندارد بلکه مکمل آن است. پس با توجه به اين آيات اين فرضيه ابطال مي شود که ازدواج و به دنبال آن، آميزش زن و مرد في حدّ نفسه يک عمل زشت و پليدي است .

ارزش هاي مثبت و منفي در ميل جنسي:

اما ارزش ها (مثبت يا منفي) از کجا پيدا مي شود؟ از آيات شريفه قرآن استفاده مي شود که اين دو جنس مخالف براي يکديگر و مکمل همديگر آفريده شده اند و آنچه مقتضاي فطرت انسان است گرايش هر يک از اين دو جنس به جنس مخالفش مي باشد. بنابراين گرايش به هم جنس خلاف فطرت و نظام آفرينش است.

پس اگر کساني در مقام ارضاي غريزه جنسي از اين مسير طبيعي و تکويني منحرف بشوند و به جاي آنچه در اصل خلقت براي تأمين اين غريزه ملحوظ شده راه ديگري را در پيش بگيرند اين مسلما داراي ارزش منفي خواهد بود.

اين مطلب به خصوص درباره داستان قوم لوط در قرآن کريم در چند مورد تأکيد شده است که آنان از مسير طبيعي و فطري خود منحرف شده بودند و به واسطه همين امر مورد مذمت و عذاب قرار گرفتند. آيه اي که از اين جهت روشن تر از ساير آيات است آيه166 سوره شعراء است که مي فرمايد: «وتذرون ما خلق لکم ربکم من أزواجکم» همسراني را که خدا براي شما قرار داده رها مي کنيد و به راهي که خدا قرار نداده است مي رويد؟ يعني راهي که خلاف فطرت و خلاف طبيعت شماست.

اين نکته به خصوص از اين جهت براي ما مفيد است که غير از اين راه (خلق لکم ربکم) نيست. آنچه را که خدا قرار داده است و آفرينش الهي اقتضا مي کند گرايش هر يک از اين دو جنس به جنس مخالفش مي باشد اگر زن با زن و يا مرد با مرد بخواهد ارضاي غريزه جنسي کند يک راه انحرافي است. اين مطلب در دو آيه ديگر هم هست: يکي آيه 81 سوره اعراف و ديگري آيه55 سوره نمل.

اگر کساني در مقام ارضاي غريزه جنسي از مسير طبيعي و تکويني منحرف بشوند و به جاي آنچه در اصل خلقت براي تأمين اين غريزه ملحوظ شده راه ديگري را در پيش بگيرند اين مسلما داراي ارزش منفي خواهد بود.

 او در اين مدت با خود فکر کرد که :

اگر من، با پسر عموى متدين ازدواج کنم، بايد عمرى در فقر بوده و با زندگى ساده بسازم، امّا در عوض با همسرى راستگو و مهربان و خداشناس، به سر خواهم برد و يک زندگى آرامبخش و سالم، خواهم داشت. و اگر با همسر ثروتمند، بى تقوا و آلوده به گناه ازدواج کنم، ممکن است چند روزى در رفاه و آسايش باشم، امّا از فضائل اخلاقى و معنوى دور خواهم شد و در اثر بى مبالاتى و بى تقوائى همسر آينده ام، ممکن است از جادّه سعادت، منحرف شده و در سراشيبى لغزش ها و آلودگى سقوط کنم.

دختر جوان، بعد از فکر و مشورت با پدر و مادرش به اين نتيجه رسيد که با پسر عموى متدين و باتقوا ازدواج کند. وقتى پسر عموى ثروتمند، از تصميم عاقلانه دختر عموى خويش آگاه گرديد، خود را در ميان همسن و سالان شکست خورده تلقى کرد؛ و آتش حسد، در سينه او شعله ور شد. وى در اثر وسوسه شيطان، نقشه خطرناک و شومى کشيد.

او شبى، پسر عموى باتقوا را، به منزل خويش دعوت کرده و بعد از پذيرائى کامل، شب او را در خانه نگهداشت و در آخرهاى شب، در حالى که ميهمان در خواب بود او را بطرز فجيعى کشته، و جنازه را در يکى از محلاّت ثروتمند بنى اسرائيل انداخت. بعد پيش خودش فکر کرد: با يک تير دو نشان مى زنم، اوّلاً، دختر عموى من بعد از حذف رقيب، ناچار مرا مى پذيرد و ثانياً، ديه اين پسر عمو را، که به غير از من ، وارثى ندارد، (طبق قانون حضرت موسى عليه السّلام) از اهالى محل گرفته، و صرف خرج عروسى مى کنم.

بنى اسرائيل گفتند: پس از خداى خود بخواه، که براى ما روشن کند، اين (ماده گاو) چگونه باشد؟ گفت : خداوند مى فرمايد: ماده گاوى است که نه پير؛ و نه بکر و جوان؛ ميان اين دو باشد. آنچه به شما دستور داده شده (هر چه زودتر) انجام دهيد.

صبح زود، وقتى مردم از خانه ها بيرون آمدند، با جسد خونين يک شخص مقتول، مواجه شدند، و هر چه دقت کردند، او را نشناختند؛ تا اينکه بحضور حضرت موسى رفته و حادثه را گزارش دادند. حضرت موسى عليه السّلام دستور داد، تمام طبقات و اصناف حتى کشاورزان، از رفتن به سرِ کار، خوددارى کنند و همه در صدد شناختن قاتل و مقتول باشند.

(زيرا مسئله قتل، در بين بنى اسرائيل خيلى مهم بود.) مردم، بدنبال دستور پيامبر خدا، تمام تلاش خود را بکار بردند، ولى هيچ اثرى از قاتل و يا مقتول بدست نيامد.

جوان قاتل، نزديکيهاى ظهر، از منزل خود بيرون آمد و مشاهده کرد که وضع شهر بهم ريخته، همه دست از کار کشيده اند. جوان- با تجاهل - علت را جويا شد و گفتند: شخصى را کشته و شب گذشته ، به يکى از محله ها انداخته اند و حضرت موسى دستور شناسائى و دستگيرى قاتل را داده است که خانواده مقتول ، او را قصاص کنند. او به سرعت، به کنار جنازه آمد و روپوش را کنار زد و به صورت او نگاه کرد. ناگهان نعره زد، و داد و فرياد راه انداخته و مانند اشخاص مصيبت ديده، به سر و صورت خود مى زد و گريه کنان مى گفت : آه ! آه ! اين جوان پسرعموى من است و بايد، يا قاتل را نشان بدهيد تا قصاص کنم ، و يا اينکه ديه خون او را بگيرم! وقتى او را در محضر حضرت موسى عليه السّلام حاضر کردند، حضرت موسى عليه السّلام بعد از احراز هويّت و خويشاوندى آن جوان با مقتول، فرمود: اهالى آن محل يا بايد، قاتل را بيابند و يا اينکه ، پنجاه نفر قسم بخورند که خبر از قاتل ندارند و ديه مقتول را بپردازند.

بنى اسرائيل گفتند: يا نبى اللّه ! ما بدون تقصير چرا ديه بدهيم ، شما از خداى خويش سؤ ال کن ، تا اينکه قاتل را، به ما معرفى نمايد و ما از اين اتهام، رها شويم. حضرت فرمود: دستور خداوند، فعلاً اين است و من هرگز خلاف حکم خدا عمل نخواهم کرد. در اين هنگام، از طرف خداوند به موسى عليه السّلام وحى نازل شد: اى موسى! حالا که به حکم ظاهرى تو، راضى نشدند دستور بده، گاوى را بکشند و بعضى از اعضاى او را، به بدن مرده بزنند، تا من او را زنده نمايم و او قاتل خودش را معرفى کند. و خداوند متعال در قرآن به اين قصه اشاره فرموده : (وَ اِذْ قالَ مُوْسى لِقَوْمِهِ اِنَّ اللّهَ يَاءْمُرُکُمْ اَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَهً قالُوا اَتتّخذنا هُزُواً قالَ اَعُوذُ بِاللّهِ اَنْ اَکُونَ مِنَ الْجاهِلينَ) (1): به ياد آوريد، هنگامى را که موسى به قوم خود گفت : خداوند به شما دستور مى دهد، ماده گاوى را ذبح کنيد (و قطعه اى از بدن آن را، به مقتولى که قاتل او شناخته نشده بزنيد، تا زنده شود و قاتل خويش را معرفى کند و غوغا و آشوب خاموش گردد).

از اين قصه مى فهميم که خداوند، زنان پاک و با عفت را نصيب مردان متدين و پاکيزه مى گرداند. چنانکه در قرآن فرموده : (وَالطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ) (360) زنان پاک از آنِ مردان پاک، و مردان پاک از آنِ زنان پاکند.

گفتند: آيا ما را مسخره مى کنى ؟ (مگر ممکن است عضو مرده اى را به مرده بزنيم و او زنده شود).

موسى گفت: به خدا پناه مى برم از اينکه از جاهلان باشم!

(قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّکَ يُبَيِّنْ لَنا ماهِىَ، قالَ اِنَّهُ يقول اِنَّها بَقَرَةً لا فارِضٌ وَ لا بِکْرٌ عَوانٌ بَيْنَ ذلِکَ فَافْعَلُوا ما تُؤْمَرُونَ) (2)

بنى اسرائيل گفتند: پس از خداى خود بخواه، که براى ما روشن کند، اين (ماده گاو) چگونه باشد؟ گفت : خداوند مى فرمايد: ماده گاوى است که نه پير؛ و نه بکر و جوان؛ ميان اين دو باشد. آنچه به شما دستور داده شده (هر چه زودتر) انجام دهيد. (قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّکَ يُبَيِّنْ لَنا مالُونُها قالَ اِنَّهُ يَقُولُ اِنَّها بَقَرةٌ صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النّاظِريْنَ) (3)گفتند: از پروردگار خود بخواه که براى ما بيان کند، رنگ آن چگونه باشد؟ موسى گفت : خداوند مى فرمايد: گاوى باشد زرد يکدست، که بينندگان را خوش آمده و مسرور سازد. (قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّکَ يُبَيِّنْ لَنا ماهِىَ اِنَّ الْبَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا وَ اِنّا اِنْشاءَاللّهُ لَمُهْتَدُونَ قالَ اِنَّهُ يَقُولُ اِنَّها بَقَرَةٌ لاذَلُولٌ تُثيرُ الاَْرْضَ وَ لا تَسْقِى الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لاشِيَةَ فيها قالُوْا اَلاَّْنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ فَذَبَحُوها وَ ماکادُوا يَفْعَلُون ) (4)

باز گفتند: از خداوند بخواه، چگونگى آن گاو را کاملاً براى ما روشن سازد که هنوز بر ما مشتبه است و اگر رفع اشتباه شود، ما اطاعت کرده و انشاءالله هدايت خواهيم شد.

گفت: خدا مى فرمايد: گاوى باشد که نه براى شخم زدن رام شده و نه براى زراعت آبکشى کند و آن بى عيب و يکرنگ باشد. گفتند: اکنون حقيقت را روشن ساختى و گاوى را بدان اوصاف کشتند، امّا نزديک بود که از اين امر نيز نافرمانى کنند.

بنى اسرائيل، وقتى اين صفات را، از حضرت موسى شنيدند، بدنبال گاوى با اين اوصاف گشتند و هر چه تفحص کردند، پيدا نشد تا اينکه بالاخره، گاو را با آن ويژگى ها، در خانه جوانى پيدا کردند.

او همان جوان گندم فروش بود که چند سال پيش، در اثر احترام و مهربانى به پدرش، صاحب گوساله اى شده بود. بنى اسرائيل به در خانه جوانِ تاجر آمده و تقاضاى خريد گاو را کردند و او وقتى از ماجرا اطلاع يافت خوشحال شده و گفت: من بايد از مادرم اجازه بگيرم.

پيش مادرش آمده و مشورت کرد، مادرش گفت: به دو برابر قيمت معمولى او را بفروش. بنى اسرائيل وقتى از قيمت باخبر شدند گفتند: مگر چه خبر شده؟ يک گاو معمولى ، به دو برابر قيمت بازار؟!

و پيش حضرت موسى عليه السّلام آمده و گزارش دادند. حضرت فرمود: حتماً، بايد بخريد، زيرا فرمان خداوند است. آنها برگشته و به صاحب گاو گفتند: چاره اى نيست، ما آنرا به دو برابر قيمت مى خريم، برو گاو را بياور. و او دوباره پيش مادرش آمده و نظر او را خواست و مادرش گفت: پسرم! برو بگو: به دو برابر قيمت قبلى ما مى فروشيم! آنها وقتى اين جمله را شنيدند با تعجب و ناراحتى گفتند: ما يک گاو را به چهار برابر قيمت، نمى خريم.

اين داستان، اهميت احترام و مهربانى به پدر و مادر را براى عزيزان جوان، روشن مى کند؛ که خداوند متعال چقدر عنايت دارد که جوانان عزيز در برخورد با والدين خويش، نهايت مهربانى و تکريم را داشته باشند و پاداش دنيوى و اخروى آنرا دريابند.

پيش حضرت موسى عليه السّلام برگشتند و حضرت فرمود: بايد بخريد، زيرا فرمان خداوند است. آنها بازگشتند؛ اين بار نيز مادر جوان گفت: پسر جان! برو به آنها بگو: چون شما نخريديد و رفتيد، به دو برابر قيمت قبلى مى فروشيم. و بنى اسرائيل باز از خريدن، خوددارى کرده و برگشتند. و هر بار که برمى گشتند، قيمت دو برابر مى شد، تا اينکه، آن گاو را بدستور حضرت موسى خريدند، به قيمت اينکه پوستش را پر از سکّه هاى طلا بکنند. بعد از خريدن گاو، آنرا ذبح نموده و پوستش را پر از سکّه هاى طلا کرده و به صاحبش تحويل دادند.

حضرت موسى عليه السّلام آمد و دو رکعت نماز خواند و بعد دستها را به سوى آسمان بلند کرده و فرمود: پروردگارا! تو را قسم مى دهم به شکوه و جلال محمد و آل محمد عليه السّلام که اين مرده را زنده گردانى. و بعد قسمتى از دم گاو را آورده و به بدن آن مقتول زدند و او زنده شده و قاتلِ خود را معرفى کرده و چگونگى وقوع جنايت را شرح داد.

بعد از اين معجزه ، بنى اسرائيل به همديگر مى گفتند: ما نمى دانيم معجزه زنده شدن اين مقتول مهمّ است، يا ثروتمند کردن خداوند، آن جوان تاجر را!

حضرت موسى امر کرد که قاتل را قصاص کنند. و آن جوان بي گناه، بعد از زنده شدن، از حضرت موسى تقاضا کرد که از خداوند بخواهد، عمرى دوباره به او عنايت کند. خداوند به حضرت موسى مژده داد که هفتاد سال، عمر دوباره به او بخشيدم و بعد موسى عليه السّلام آن دختر پاکدامن را به عقد آن جوان - پسر عموى متدين و درستکار - در آورد. و در حديث نقل شده: خداوند در قيامت هم بين آن دو زوج جوان، جدائى نمى اندازد و آنها در عالم آخرت و در بهشت با يکديگر زن و شوهر خواهند بود.(5)

نتايج اين داستان

در اين داستان که بزرگترين سوره قرآن، بنام همين استدلال (گاو  بنى اسرائيل ) ناميده شده است، نکاتى قابل دقت وجود دارد که ما به بعضى از نتايج ثمربخش آن، اشاره مى کنيم:

1- اين داستان، اهميت احترام و مهربانى به پدر و مادر را براى عزيزان جوان، روشن مى کند؛ که خداوند متعال چقدر عنايت دارد که جوانان عزيز در برخورد با والدين خويش، نهايت مهربانى و تکريم را داشته باشند و پاداش دنيوى و اخروى آنرا دريابند.

2- از اين قصه مى فهميم که خداوند، زنان پاک و با عفت را نصيب مردان متدين و پاکيزه مى گرداند. چنانکه در قرآن فرموده : (وَالطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ) (6) زنان پاک از آنِ مردان پاک، و مردان پاک از آنِ زنان پاکند.

3- نتيجه خيانت به ديگران، رسوائى در دنيا و آخرت مى باشد.

4-يکى از معجزات الهى را در اين داستان مشاهده مى کنيم.

5- اراده الهى، بالاتر از تمامى خواسته ها و فوق تمايلات انسانى است.

6-رضايت خداوند متعال، مهمّتر از همه کارها، حتى تجارتهاى پرسود و منفعت، مى باشد.

7- دخترانِ جوان، در انتخاب همسر آينده خويش، نيک بينديشيد، تا در دام هوس ها و تمايلات سوداگران شهوات نفسانيه، گرفتار نشوند.

8- و بالاخره انسانهاى خداجو و خداپرست، در تمام مراحل زندگى موفق و پيروزند، هر چند اين پيروز باتاءخير و مشکلاتى همراه باشد؛ زيرا خداوند فرمود: (اِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً) (7) مسلّماً با هر سختى آسانى است.

نتیجه گیری :

گرجه جمله «يذروكم فيه» تكثير نسل انسان را بيان داشته است، در اينجهت، ميان انسان و چارپايان و گياهان فرقي نيست. در جاي ديگري مي فرمايد: پروردگار، شما را از «نفس واحدي» آفريد و جفتش را نيز از او خلق كرد، و ازآن دو، مردان و زنان بسياري را پراكنده ساخت:«... وبث منهما رجالاً كثيراو نساء...». در آيه 72 نحل مي فرمايد: ازهمسرانتان براي شما فرزندان و نوهها قرار داد «... و جعل لكم من ازواجكم بنين و حفده». قرآن، بقاي نسلانسان و اجتماع مدني را به ازدواج منوط مي داند و روي آوردن به زنا و لواطرا نابود كننده راه بقاي نسل مي شمارد:«و لا تقربوا الزني انه كان فحشه وساء لبسيلا»، «ائنكم لتاتون الرجال و تقطعون السبيل»؛ زيرا با رواج راههاي نامشروع، رغبت به نكاح كم مي شود؛ جاذبه اش از بين رفته، فقط بارتامين مسكن و نفقه و به دنيا آوردن اولاد و تربيت آنان، باقي مي ماند؛ درنتيجه، آسان ترين راه هاي اشباع غرايز كه نامشروع است، رايج مي شود و هدفبقاي نسل، رنگ مي بازد.

منابع :

 ‎‏(روم/ 21 ‏فرقان/74 زخرف/70 بقره/25 یس/56)‏

‏(یوسف/30 تحریم/10و 11)

‎‎‏(ذاریات/25 مریم /4 و ‏‏5 آل عمران/40).

آيه189 سوره اعراف، آيه 6 سوره زمر، آيه72 سوره نحل، آيه21 سوره روم، آيه11 سوره شوري

آيه 81 سوره اعراف و ديگري آيه55 سوره نمل.

آیه 28‏‎‎توبه