گیل فان | عکس | فیلم | کتاب

تحقیق زندگینامه شیخ احمد جامی

قبر شیخ احمد جامی در تربت جام. قبر شیخ در هوای آزاد در جلوی ایوان مسجد قرار دارد. بر روی قبر نمادی سنگی به ارتفاع حدود دو متر با حکاکی‌های زیبا قرار داده شده است. روی قبر شیخ هیچ سنگی قرار داده نشده و تنها یک درخت پسته کاشته شده است.

پرونده:Torbatjam.jpg

ایوان مسجدی که قبر شیخ در صحن آن قرار دارددرتربت جام

شیخ الاسلام «احمد ابن ابوالحسن جامی نامقی ترشیزی» معروف به شیخ احمد جام (زاده ۴۴۱ - درگذشته ۵۳۶هجری قمری) معروف به «ابونصر احمد ژَنده‌پیل» یا بطور خلاصه «ژَنده‌پیل» از عارفاندوره سلجوقیبود.

وی از عارفانو صوفیانبنام قرن ششم هجری قمری است. زادگاه وی نامقاز دیار ترشیزیا کاشمرفعلی بوده و مدفن وی در تربت جاممی‌باشد. طول عمر وی را بیشتر مراجع ۹۵ سال و بعضی ۹۶ سال ذکر کرده‌اند.

زندگی‌نامه

او در سال ۴۴۰هجری قمری (و یا۴۴۱هجری قمری)در روستای نامقزاده شد. نیاکان او از نوادگان جریر بن عبدالله، (از صحابهپیامبر اسلام) بودند. نام او با القابی که به او داده‌اند چنین است: «شیخ‌الاسلام، قطب‌الاوتاد، شیخ ابونصر احمد ژنده‌پیل». گاه او را «پیر جام» یا شیخ جامنیز نامیده‌اند.

مشهور است در جوانی تحولی روحی به او دست داد و به عرفانروی آورد. از مردم کناره گرفت و ۱۸ سال در ارتفاعات نامق و کوهستان بزد گوشه گرفت و به مطالعه در قرآنو تفاسیرو تحقیق در حال عرفاً پرداخت.

مسلماً این دوران خلوت و انزوا در زندگی شیخ جام دورانی پربار و مؤثر بوده است و بسیاری از معلومات و اندوخته‌ها و تجربه‌های معنوی در آن دوران رقم خورده است. وی در چهل سالگی به تعلیم و ارشاد و گفتار و نگارش رساله و کتاب پرداخت و ناحیهٔ جام (زام) پایگاه حضور معنوی وی گردید و وی نیز به سبب همین حضور دیرپا به شیخ جامملقب گردید. وی سفرهایی به نقاط مختلف کرد. در این سفرها بود که نفوذی در طبقات مختلف بوجود آورد و مردمانی به او روی آوردند. شیخ جام در ۱۰ محرم ۵۳۶هجری قمریدرگذشت. او را در خانقاهش واقع در معدآباد که بعدها به تربت جامشهرت یافت دفن کردند.

درباره شناخت شیخ جام

شیخ احمد جام نامقی (۴۴۱ـ ۵۳۶ هجری) در شمار خوش‌اقبال‌ترین و ناشناخته‌ترین چهره‌های تاریخ عرفان و تصوف است، هرچند این اقبال و شهرت بی‌سبب نبوده و آن ابهام و ناشناختگی نیز بی‌دلیل روی نداده است. «شهرت» و «ابهام» دو رویِ سکّه شناختِ شیخ جام است؛ شهرتی که به مدد مقامات‌های متعدد و انبوهِ داستان‌ها و حکایاتِ مریدانِ مقامات نویس به اوج و مرز افسانه رسیده است، و ابهامی که حقیقتِ آثار و نوشته‌های وی را در نوردیده و منظومه فکری و عرفانی وی را همچنان مستور و ناشناخته باقی گذاشته است. بدون شک شیخ جام یکی از نامدارترین و مهم ترین چهره‌های عرفان و تصوّف خراسان ـ و بلکه ایران ـ است «مقامات»های متعدد نیز در این شهرت و آوازه شیخ موثر بوده‌اند، اما از خاستگاه و مقبولیت این داستان‌ها و حکایت‌ها در ذهن و دل عامه نیز نباید غافل بود؛ مردمانی که در گذر زمان و در گردباد آلام و آسیب‌ها با دل زلال خود از شیخ فقط کرامت و درمان و اعجاب‌آفرینی می‌دیده‌اند. اما «کدام شیخ جام می‌تواند مطلوب ما باشد؟» پاسخ این سوال را باید در آینه و ترازوی واقعیت و حقیقت جست؛ واقعیتی که برآمده از پسندها و خواست‌های ارادتمندان در گذر زمان است و حقیقتی که جلوه‌های اندیشه‌ورزی و نشانه‌های فکری و عرفانی آن در آثار شیخ پیداست. همین نکته‌ها چهره شیخ جام را در گستره عرفان و تصوف ایران ممتاز و بی‌بدیل ساخته است. (مطالب از مقدمه کتاب‌های مقامات منظوم شیخ جامو رساله در اثبات بزرگی شیخ جامبه قلم حسن نصیری جامی.)