گیل فان |مقاله | تحقیق| کتاب

تحقیق انواع مختلف آتشفشان

مخروط های آتشفشانی از تراكم مواد مذاب یا مواد آذرآواری ویا هر دو آنها تشكیل شده اند.بر حسب وضع آتشفشان و موادی كه از دهانه آنخارج می شود و همچنین شكل مخروط آتشفشانی ، آتشفشان ها را به چند نوع زیر تقسیم میكنند:

1-آتشفشان نوع هاوایی: این نوع آتشفشان ها به شكل گنبدی هستند وبیشترمخروط آنها از گدازه تشكیل شده است. ارتفاع این نوع نسبتا كم است. از دهانهآنها اغلب گدازه های بازیك كه سیالیت بالایی دارند بیرون می آید.دهانه آنها گاهیروی دامنه كوه قرار گرفته است.انفجار در این نوع به ندرت اتفاق می افتد. درجزایرهاوایی از این نوع آتشفشان زیاد دیده می شود و به همین دلیل به این نوع هاوایی گفتهمی شود.

آتشفشان نوع استرومبولی: در آتشفشان های این نوع انفجار های شدیدیبوقوع می پیوندد. همچنین مواد پرتابی آنها نیز به صورت بمب و لاپیلی بسیار زیاداست. خاكستر آنها كم است و هنگام انفجار تولید ابر های سبك وزنی می كنند. در ایننوع آتشفشان، موادی كه به اطراف دهانه پرتاب می شوند پس از سقوط در اطراف دهانهمخروط را بوجود می آورند. شیب مخروط این نوع آتشفشان از شیب نوع هاوایی خیلی بیشتراست.در این نوع آتشفشان نیز گاه به گاه گدازه به صورت روانه ازدهانه یا شكاف هاییكه در دامنه مخروط بوجود می آیند، جریان می یابد ولی جریان آن نسبت به روانه هاینوع هاوایی محدود تر است و بعلاوه اغلب روی این روانه ها را مواد جامدی، كه ازدهانه آتشفشان به بیرون پرتاب می شوند، می پوشانند.
3- آتشفشان نوع ولكانو: در این نوع ، گدازه های خمیری شكل دهانه آتشفشان را مسدود می كنند و مانع خروجگازها و بخارها می شوند. پس از آنكه بر اثر تراكم گازها و بخارها فشار بسیار زیادشود تولید انفجارهای بسیار شدید می كنند. بر اثر انفجار ذرات مواد مذاب با فشار بهخارج رانده شده و به اطراف پرتاب می شوند و تولید ابرهای ضخیم و وسیعی از خاكستر رامی كنند. این ذرات خاكستر پس از سرد شدن در اطراف دهانه آتشفشان ریخته و تولیدمخروطی از خاكستر می كنند. این نوع مخروط آتشفشانی اغلب دو شیب دارد كه یكی به طرفدهانه و دیگری به طرف خارج است. یك كوه آتشفشان ممكن است مدتی به شكل یك نوع و مدتیبه شكل نوعی دیگر آتشفشانی كند. چنانكه آتشفشان وزوو و اتنا گاهی از نوع استرومبولیو زمانی از نوع ولكانو هستند.

4-آتشفشان نوع پله : در این نوع كه در جزیرهمارتینیك قرار دارد، مجرای آتشفشانی بوسیله گدازه بسیار لزج و خمیری شكلی مسدود شدهو گازها و بخارها برای خود سوراخ و راهی در دامنه پیدا می كنند. بر اثر وضع و شكلسوراخ ها موادی كه به خارج پرتاب می شوند به اطراف افتاده و خرابی هایی را به بارمی آورند. ابرهای سوزان آن تقریبا شبیه نوع ولكانو است ولی شدت خروج آنها از دهانهبیشتر است. حركت این ابرها به طور موازی با سطح زمین یا متمایل به سمت زمین است.درآتشفشانی نوع پله اغلب مواد مذابی كه خیلی غلیظ و خمیری شكل هستند با فشار زیاد ازدهانه خارج شده و به شكل سوزنی در دهانه كوه منجمد می شوند كه به آن سوزن پله گفتهمی شود.

5- آتشفشان نوع كومولوولكان: آتشفشان های این نوع فاقد دهانه هستندو مخروط آنها به شكل گنبد است كه به یك طرف بیشتر تمایل دارد. به این نوع كوپول نیزگفته می شود. این نوع در شرایطی تقریبا نظیر نوع پله بوجود می آید. قطعات بزرگی ازسنگ كه از دهانه آتشفشان خارج می شود ممكن است دارای سطوح صیقلی یا مخطط باشند.

شدت انفجار

آتشفشانها از نظر وجود یا عدم وجود انفجار و نیز شدت انفجاراقسام مختلفی دارند که در زیر به انواع آنها اشاره می‌کنیم.

·         بدون انفجار :در این حالت قسمتی از پوسته جامد زمین شکافته شده وگدازه‌ها که غالبا غلظتی کم داشته و روان می‌باشند، به بیرون جاری می‌شوند.

·         با انفجار محدود :نمونه آتشفشانهای با انفجار محدود در مونالوآ (هاوایی) که در سال 1949 دیده شده است. اینگونه آتشفشانها در مراحل اولیه فعالیت ،بدون انفجار می‌باشند، ولی در مراحل آخر با انفجار همراهند.

·         انفجار نقطه‌ای :این نوع آتشفشانها را می‌توان گونه‌های حقیقیآتشفشان به حساب آورد انفجارهای نقطه‌ای ممکن است منفرد و تنها باشند یا تکراری و کم و بیشهمیشگی. این نوع آتشفشانها احتمال دارد در هر نوبت گونه‌های خاصی ازگدازهکه ممکن است اسیدی یا قلیایی و یا حدواسط باشند، بیرون بریزند. نمونه این آتشفشانها ، آتشفشان استرومبولی در جزایرلیپاری است.

اشکال آتشفشان

اختلاف شکل ظاهری دهانه آتشفشانها ، گونه‌های مختلفآتشفشانها را مشخص می‌نماید. این اختلاف به ترکیب شیمیایی ، درجه سیالیت و مقدارگرمای مواد گداخته و نحوه انفجار و وجود یا فقدان گاز در هنگام فعالیت آتشفشانبستگی دارد. در زیر سعی داریم با معرفی گونه‌های مختلف آتشفشانها ، مشخصات و اشکالگوناگونی را که هر یک از این آتشفشانها می‌توانند داشته باشند، بررسی کنیم.

آتشفشان گونه هاوایی

این نوع آتشفشان ، دارای دهانه‌ای وسیع بوده و مخروطآن شیب کم دارد گدازه‌های آن غالبا باریک هستند و پس از سرد شدن سنگهایی تیره رنگ ،مثلبازالت ایجاد می‌کنند. این نوع گدازه‌ها به علتگرانرویبسیار کمی که دارند، مانند سیل روانمی‌شوند. این آتشفشانها از آنجایی که فاقد انفجار می‌باشند، لذابمب آتشفشانی، لاپیلی وخاکستر آتشفشانینیز در این آتشفشانها دیدهنمی‌شود.

آتشفشان گونه استرومبولی

شکل مخروط اینگونه آتشفشان ، بر اثر داشتنگدازه‌های به شکل مایع ، جامد ، ریز و درشت ، در هنگام فعالیت منظم بوده و ارتفاعزیاد و شیب تند دارد و فقط ممکن است انحنای بعضی از قسمتهای مخروط کمی بیشتر باشد. آتشفشان گونه استرومبولی دارای گدازه‌ای نسبتا غلیظ بوده انفجار آن کمی شدید است وقطعات مختلف را به بیرون پرتاب می‌کند. اینگونه آتشفشان در هنگام فعالیت بدونخاکستر است و برعکس دارای مقدار بسیار زیادی از بمب‌ها و قطعات آذرین می‌باشد. آتشفشان خاموش دماوند نمونه‌ای حد واسط از آتشفشان نوع استرومبولی و ولکانو است.

آتشفشان گونه ولکانو

فوران آتشفشنهای گونه ولکانو ، از خاکستر ، بمب ولاپیلیو قطعات درشت تشکیل شده است. دراینگونه ، گدازه دارای غلظت زیاد بوده ، به همین جهت کمتر خارج می‌شود و دهانه رامسدود می‌کند و در نتیجه فشار مواد گداخته و گازهای زیرین مواد مسدود کننده منفجرشده به خارج پرتاب می‌شوند. نمونه این آتشفشانها ، آتشفشان ولکانو در جزایر لیپاریاست.

آتشفشان گونه وزوو

اینگونه آتشفشان ، نوع متوسط گونه‌های استرومبولی وولکانو است. در هنگام فوران متناوباگازهایآتشفشانی و مواد گداخته به خارج می‌فرستد. غلظت گدازه آن به شرایط حرارتی بستگیدارد، از این نظر شکل مخروط آن در هر فعالیت فرق می‌کند. نمونه این آتشفشان ،آتشفشان وزوو در ایتالیاست.

آتشفشان گونه پله

در اینگونه آتشفشان که نمونه جالب آنآتشفشان پلهدر جزایره مارتینیک است، گدازهخیلی غلیظ بوده و موجب انسداد دهانه آتشفشان می‌شود. فشار مواد زیرین باعث راندهشدن مواد مسدود کننده به بالا شده ، تشکیل سوزن پله مانند را می‌دهد.