گیل فان | عکس | فیلم | کتاب

تحقیق احیا و بازیافت مصالح در معماری ایران

اهمیت دادن به زندگی انسان‌ها و حفظ و نگهداری از آن در حال و آینده، کاربرد مصالحی که چه در هنگام تولید ویا کاربری و حتی تخریب با محیط خود همگن و پایدار باشند، حداقل استفاده از انرژی‌های سوختی و حد اکثر بکارگیری انرژی‌های طبیعی، حداقل تخریب محیط زیست، بهبود فیزیکی و روانی زندگی انسان هاو کلیهٔ موجودات زنده. هماهنگی با محیط طبیعی. هدف از طراحی این ساختمان‌ها کاهش آسیب بر روی محیط، منابع انرژی و طبیعت است و شامل قوانین زیر می‌باشد

• کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید
• توسعه محیط طبیعی
• حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت، در صنعت ساختمان سازی

تکنیک‌های ساختمان سازی تلاشی در جهت تأمین کیفیت یکپارچه، از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی است. استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و کاهش مصرف انرژی کمک نموده (محافظت از انرژی) و باعث بهبود کیفیت محیطی می‌شود. کیفیت اساس طراحی پایدار می‌باشد. کیفیت مطلوب بدون توجه به طبیعت فراهم نمی‌شود و همچنین استفاده از مصالح با قابلیت ماندگاری طولانی نیز باید در نظر گرفته شود. رسیدن به استانداردهای بالای کیفیت، امنیت و آسایش که در واقع سلامت انسانها را تأمین می‌کند از مهمترین اهداف معماری پایدار است که رسیدن به چنین شرایطی با استفاده از مدیریت کارآمد و به کار گیری آخرین تکنولوژی‌ها صورت می‌گیرد.

بر این اساس اصولی که باید در این معماری به کار بست شامل موارد زیر است

• ادراک حس مکان، فضای هستی و عدم مزاحمت درآن
• استفاده از انرژی‌های طبیعی، مانند انرژی خورشیدی و باد
• کاربرد مصالح طبیعی و بومی، قابل بازیافت و بادوام.
• جمع آوری و استفاده از آب بویژه آب باران و بهره‌گیری از آب دریاچه، دریا
• عایق بندی حرارتی، صوتی وایزوله مناسب ساختمان.
• قابلیت تهویه طبیعی به کمک سقف
• نور گیری صحیح و طراحی صحیح بازشوها.^[۳]

نقش چوب در گنبد سلطانیه:

اگر چه در بناهای آجری ظاهرا چوب دخالتی اما در واقع از چوب در قسمت داخلی آجرها در قسمت کشش یا تقسیم نیروی فشار، داربست استفاده می­شود.

باید خاطر نشان شد که با توجه به امکانات محدود اجرایی در قدیم مسئله داربست امر بسیار مهمی بشمار می­رفته است و بیش از هر قسمت این عامل در بنای گنبد سهم اساسی داشته است، چنانچه دارب­ستها در قسمت داخل اسکلت کار گذاشته می­شد و تا اتمام تزئینات باقی می ماند و بعد از اتمام کار آنها را میبریدند وبا گچ یا تزئینات دیگر روی آن را می پوشاندند. در حال حاظردر داخل گنبد سلطانیه محل داربستهای بریده شده کاملا مشخص میباشد.{5}

خنثی کردن نیروهای کششی :

گرچه آجر کاملا نیروی فشاری را تحمل میکند اما باید متذکر گردد زمانی که بر اثر نشستهای پی ایجاد نیروی برشی وترک تولید میگردد قبل از ایجاد ترک اگر کلاف چوبی در دیوار وجود داشته باشد نیروی برشی به نیروی فشاری تبدیل میشود که در نتیجه قابل تقسیم به قسمتهای دیگر دیوار است.

خنثی کردن نیروهای کششی که برای آجرها قابل تحمل نیست. این نقش به چوب واگذار شده است.برای این کار وقتی که قوسها دارای خیز بلند بوده اند با قرار دادن یک کلاف چوب بین دو پایه و در دهانه قوس مشکل رانش را حل میکردند.{5}

ولی اگر خیز قوس کم بود (مانند ایوانهای سلطانیه) کلاف مزبور را در بالای قوس وداخل حجم آجر چینی بنا کار میگذاشتند. نمونه این کار گذاری چوبهای کششی در داخل اسکلت بنا در ایوانهای سلطانیه کشف گردید که بگونه ای بسیار علمی در داخل آجرها انجام گرفته است.

برای اینکه قفل و بست  چوب را با آجر زیاد کنند  شاخه های درخت را در 5 سانتی متری قطع کرده اند تا حالت دندانه ای به چوب بدهد. شاخه های درخت درقفل و بست چوب به آجر کمک بسزائی دارد و برای اینکه رطوبت و موریانه بر روی چوب اثر نگذارد به قطر حدود 4 سانتی متر دور چوب را با کاه گل پوشانده اند و داخل کاه گل را نمک اضافه کرده تا موجب جلوگیری از رشت گیاهان گردد.{6}

تقسیم بندی چوب:

- چوب سخت: به چوب هایی گفته می شود که دارای مقاومت بالا، استحکام بالا، تراکم بالا، وزن بالاتر نسبت به دیگر درختان می باشند مانند درخت بلوط، گردو، زبان گنجشک، انار، شمشاد، ابریشم. {7و1}

- چوب نرم: به چوب هایی گفته می شود که دارای مقاومت پایین، استحکام پایین، تراکم و  وزن کم نسبت به دیگر درختان می باشد مانند درخت چنار، بید، تبریزی، کاج، افرا.

رویکردهای معماری پایدار

در عصر مدرن تامین رفاه جامعه سرلوحه توسعه بود، امّا با مطرح شدن مباحث مربوط به رابطه میان انسان، محیط زیست و توسعه در دهه ۱۹۷۰، مفهوم توسعه پایدار مورد توجه جدّی قرار گرفت. با فعّالیتهای علمی دانشگاهها و متخصصّان علوم انسانی در کنار کمیسیونِ جهانیِ «محیط زیست و توسعه» سازمان ملل در سال ۱۹۸۷، اصولی برای توسعه پایدار تعیین گردید. امّا ورود رسمیِ مفاهیم توسعه پایدار به مسائل روز جهان در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس محیط زیست و توسعه ریودوژانیرو اتفاق افتاد. شهرنشینی بعنوان یکی از چهار رکن اصلیِ دنیای کنونی، باعث شده تا مباحث میان رشته ایِ مختلفی در شهرسازی برای نیل به توسعه پایدار مد نظر قرار گیرد(. امروزه شهرها بعنوان متن مناسبی جهت تحقق سیاست‌های توسعه پایدار در نظر گرفته می‌شود)، که مهم ترین آنها اقتصاد، محیط زیست و جامعه است. البته معماری با رویکرد پایداری نیز از مؤلّفه‌های پایداری شهر است که در متن آن از مفاهیم مشترکی تبعیت می‌نماید. محیط زیست، اقلیمِ زیستی و تغییرات آن، کاهش مصرف انرژی، ساختمان سبز و مسائل بوم شناختی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در شکل گیری رویکردهای معماری پایدار در لایه‌های گوناگون فرایند طراحی، فرایند ساخت و تولید مصالح می‌باشند. مفهوم معماری پایدار در ادامه گزارش گرُوهالم برانتلَند در سال ۱۹۸۷ بروز می‌نماید و عمدتاً بر دو اصل تکیه دارد؛ گروهی که به طراحی ساختمان بر اساس ارتباط و تاثیر آن بر محیط زیست توجه داشته و گروه دیگری که به کاهش مصرف انرژی در ساختمان اشاره دارد. بررسی جریانهای گوناگون طراحی پایدارمعماری و معماریِ پایدار جهت دستیابی به دستورالعمل‌های راهبردیِ اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی پایدار، نیازمند شناخت مفاهیم پایداری و مطالعه تجربیات اجرائی چهار دههٔ اخیر است. آنچه در مورد اصول و روش‌های معماری پایدار می‌توان مطالعه کرد عمدتاً در نشریات علمی و قوانین ساختمانی کشورهای پیشرو (آلمان، امریکا، کانادا، دانمارک ،...)در این زمینه و تجربه‌های عملی آنها قابل بررسی است.^[۴]